Ч.Сангарагчаа: Авлигатай тэмцэх газар улс төрийн ямар ч өнгө аясгүй байгууллага /2010.03.10/

АТГ-ын дарга Ч.Сангарагчаа, дэд дарга Д.Сундуйсүрэн, Тамгын хэлтсийн дарга Г.Бадарч, Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга, Э.Амарбат, Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн дарга Ж.Батсайхан, Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсийн дарга Д.Дуламсүрэн, Судалгаа, шинжилгээний албаны дарга Б.Батзориг нар 2010 оны 3 сарын 5-ны өдөр “Өнөөдөр” сонины редакцийн уулзалтад оролцож, уншигчдаас ирүүлсэн асуултад болон сэтгүүлчдийнх нь тавьсан асуултад дэлгэрэнгүй хариулт өглөө.
Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-Авлигын эсрэг хуулийн хэрэгжилт, авлигын нөхцөл байдлын талаархи мэдээллийг УИХ-д мэдээлж байхаар хуульд заасан. Мөн өнгөрсөн жилээс Авлигатай тэмцэх газар олон нийт, иргэдэд ажлаа мэдээлж байгаа. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулж олон нийт, иргэдэд ажлаа мэдээлэх үйл ажиллагааг тогтмолжуулж байна.

АТГ авлигаас урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх, хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг хянах шалгах, бүртгэх, мөрдөн шалгах, судалгаа шинжилгээ явуулах гэсэн үндсэн чиг үүрэгтэйгээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Манай хамт олон энэ үүргээ өргөсөн тангарагтаа үнэнчээр хэрэгжүүлэн, биелүүлж ажиллаж байна. Ажлын үр дүн ч тогтмолжиж байгаа.

Манай байгууллага улс орны хэмжээнд авлигатай тэмцэх ажлыг төрийн болон, төрийн бус байгууллага, иргэддээ түшиглэн явуулдаг. Засгийн газартай тодорхой чиглэлүүдээр тогтмол хамтран ажиллаж байна.

Манайх орон нутагт салбар, нэгжгүй байгууллага. Иймээс төрийн бус байгууллага, иргэддээ түшиглэн орон нутагт ч үйл ажиллагаа явуулдаг болоод хоёр жилийн нүүр үзэж байна. Орон нутагт авлигатай тэмцэх чиглэлээр төрийн бус байгууллага идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн.

“Бизнес эрхлэгчдэд учирч буй ямар бэрхшээл байна вэ?” гэдэг чиглэлээр Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбоотой хамтран ажиллаж байна. Авлигатай тэмцэх газрын саналын үндсэн дээр Засгийн газраас “Ил тод байдлын шалгуур үзүүлэлт батлах тухай” тогтоол гаргаж улс орон даяар хэрэгжүүлж эхэллээ.

Гадаад харилцаагаа хөгжүүлэх чиглэлээр нэлээд эрчимтэй ажиллаж байна. Авлига гэдэг бол дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан асуудал болоод байгаа. Авлигатай тэмцэх ажил хил хязгааргүй. Авлигагүй болсон улс дэлхийд нэг ч алга. Ялангуяа хямрал болсон өнгөрсөн жилд авлигын асуудал хүндэрсэн. Дэлхийн бүх улс орны 42 хувьд нь авлигын индекс буурсан. Үүний дотор Монгол Улсын авлигын индекс тодорхой хэмжээгээр буурсан байгаа. Тиймээс бид олон улсын хэмжээнд хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх чиглэлээр НҮБ-ын Авилгалын эсрэг конвенцийн хүрээнд олон улсын арга хэмжээнүүдэд идэвхтэй оролцож, ажиллаж байна.

Э.Амарбат /Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга/
-Мөрдөн шалгах ажил 2007 оны есдүгээр сараас эхэлсэн. Үүнээс хойшхи хугацаанд 359 эрүүгийн дугаар бүхий 1566 үйлдэлтэй эрүүгийн хэрэгт мөрдөн байцаалт явуулсан. Эдгээр эрүүгийн хэргийн улмаас улсад болон аж ахуйн нэгж, байгууллагад учирсан хохирол нь 64 тэрбум төгрөгөөр тооцогдож байна. Энэ 359 хэргээс 104 хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдүүлэхээр прокурорын байгууллагад шилжүүлжээ. Үүнээс 42 хэргийг шүүх эцэслэн шийдвэрлэсэн байна.

АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсээс шалгаад шилжүүлсэн эрүүгийн хэргүүдийг 2008, 2009 оны байдлаар харьцуулахад өнгөрсөн жил шүүхэд шилжүүлсэн, шүүхээр шийдвэрлэсэн хэргийн тоо буурсан. 2008 онд шүүхэд шилжүүлсэн хэрэг 58 байсан бол 2009 онд 53 болсон. Шүүхээр шийдвэрлэгдсэн хэрэг 2008 онд 26 байсан бол 2009 онд 16 болж буурсан. Үүний шалтгаан нь Өршөөл үзүүлэх тухай хууль гаргасан явдал юм.

АТГ хуулиар найман төрлийн хэрэгт хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт явуулах ёстой. 2009 оны долдугаар сарын 9-нд УИХ-аас батлагдсан Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд энэ найман төрлийн гэмт хэрэг үндсэндээ бүгд хамрагдсан. Ганцхан хээл хахууль авах гэмт хэрэг л хамрагдаагүй. Үүнтэй холбоотойгоор АТГ-т шалгаж байгаа хэргийн 80 хувь нь өршөөлд хамрагдахаар дүн гарч байсан.
Бидний гаргасан судалгаагаар 10 хэрэг мөрдөн байцаалтын шатанд Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн долдугаар зүйлийн 1-д зааснаар хэрэгсэхгүй болсон. Шүүх, прокурорын шатанд таван хэрэг хэрэгсэхгүй болсон. Энэ бол бүхэлдээ хэрэгсэхгүй болсон хэргийн тоо.. Энэ хэрэгсэхгүй болсон хэргийн дотор 77 үйлдэл байгаа.

Мөн зарим хэргийн дотор үйлдэл холбогдол нь өршөөлд хамрагдаж байгаа.
Яллах дүгнэлт үйлдэж шүүхэд шилжүүлсэн 28 хүнд холбогдох 53 үйлдэл бүхий 16 хэргийн 28 үйлдэл нь өршөөлд хамрагдаж байна. Одоо шалгаж байгаа 14 хэргийн 37 үйлдэл өршөөлд хамрагдахаар байгаа. Үүний цаана маш их хэмжээний хохирол яригдана. Тухайлбал, бүхэлдээ хэрэгсэхгүй болсон 10 хэргийн цаана 1.8 тэрбум, зарим үйлдэл нь хэрэгсэхгүй болсон хэргийн цаана 1.4 тэрбум, одоо шалгаж байгаа 14 хэргийн 37 үйлдлийн цаана 12.8 тэрбум төгрөгийн хохирол нөхөн төлөгдөхгүй үлдэж байгаа юм.

Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн эсэх нь өршөөлд хамруулахад нөлөөлөхгүйгээр хуульчилсан. Хохирол нөхөн төлөгдөөгүй байхад хэргийг өршөөлд хамруулах боломж бүрдсэн. Үүний цаана нийгэмд маш их хэмжээний хор хохирол учирч байна.

Дашрамд дурьдахад, иргэдийн АТГ-т итгэх итгэл нэмэгдэж, тэдний хандах хандлага хүсэлт гомдлоо шийдвэрлүүлэх явдал манайд ирсэн гомдол, мэдээллийн тоон мэдээнээс харахад өсч байна. 2007 онд 217, 2008 онд 652, 2009 онд 682 эрүүгийн гэмт хэргийн шинжтэй гомдол мэдээлэл манайх хүлээн авч шалгажээ. Үүний цаана эрүү үүсгэсэн хэргийн тоо ч нэмэгдсэн.

Д.Дуламсүрэн /Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсийн дарга/
-Урьдчилан сэргийлэх соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагаа нь авлигын шалтгаан, нөхцөлийг судлан тогтоож, арилгах, авлигыг таслан зогсоох цогц үйл ажиллагаа байдаг. Авлигыг үүсгэдэг шалтгаан, нөхцөлийн нэг нь төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны хүнд суртал чирэгдэл, төрийн алба хаагчдын ёс зүйн доройтол гэж үздэг.

Урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг улсын хэмжээнд зохион байгуулахын тулд бид тодорхой бодлого, системтэй арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, АТГ-аас бүх яам агентлагуудыг авлигаас урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөтэй болгон ажиллаж байна. Төрийн байгууллагынхан эрсдэлээ өөрсдөө тодорхойлсон учраас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээгээ зөв оновчтой төлөвлөсөн гэж үзэж байгаа. Энэ төлөвлөгөөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэхэд нь АТГ-аас арга зүйн туслалцаа байнга үзүүлж байна.

Мөн төрийн байгууллагын нээлттэй, ил тод байдлыг илтгэх шалгуур үзүүлэлтийг АТГ-аас санаачлан, Засгийн газрын тогтоолоор батлуулсан.

Соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагаанд олон нийтийг татан оролцуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээрх арга хэмжээг шат дараалан явуулж байна.

Б.Батзориг /Судалгаа шинжилгээний албаны дарга/
-Судалгаа шинжилгээний алба бол авлига хэмээх нийгмийн хорт үзэгдлийг судалж, оношлох үүрэгтэй. Авлигын хэлбэр, цар хүрээ, нийгэмд учруулах хор уршиг, шалтгаан, нөхцөлийг судлахын зэрэгцээгээр, төрийн байгууллагын шударга байдлын түвшинг үнэлж, цаашид хийх үйл ажиллагааны бодлого тодорхойлох, хийсэн ажлын үр дүнг үнэлж дараагийн үйл ажиллагаандаа ашиглахад шаардлагатай мэдээллээр АТГ-ын удирдлагыг хангадаг.

Манай улсын авлигатай тэмцэх ажиллагааны үр дүнг бие даасан хөндлөнгийн олон улсын судалгааны байгууллага дараах байдлаар үнэлсэн байдаг. “Улс орны өмнө тулгарч буй бэрхшээлтэй асуудал юу вэ?” гэдэгт 2006 онд судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн 28.2 хувь нь авлига гэж үзэж байсан бол 2009 онд 11.4 хувь нь авлига гэж дүгнэсэн.

“Хахууль нэхвэл та яах вэ?” гэсэн асуултад 2007 онд өгнө гэсэн 51.7 хувь нь өгнө гэж хариулж байсан бол 2009 онд 30 хувь болтлоо буурсан байгаа.

“Ажлаа бүтээхийн тулд хахууль өгөхгүй” гэсэн иргэдийн тоо 2007 онд 36 хувь байсан бол 2009 онд 50.25 болтлоо өссөн.
НҮБ-аас дэлхий нийтэд уриалсан Авлигын эсрэг үгүй гэж хэлье гэсэн урианд Монгол Улс нэгдэж, иргэдийн дунд гэрэл гэгээ асч байна. Энэ нь авлигатай тэмцэх үйл ажиллагааны үр дүн гэж үзэж болно.

Дэлхийн улс орнуудын 42.5 хувьд авлигын түвшин буурсан. Тэр дундаа 10-аад улсад авлигын түвшин огцом буурсан. Зарим улс оронд индекс буурсан шалтгааныг авч үзвэл, Грек улсад эдийн засаг улс төрийн байдал хүнд байгаа болон хууль тогтоомжийн хэрэгжилт муу байгаагаас авлигын индекс буурчээ. Малайзад улстөрчдийн авлигатай тэмцэх хүсэл сонирхол илэрхийлэгдэхээ больсон. Боливи улс эдийн засгийн өсөлт буурч, Засгийн газрын үйл ажиллагаа ил тод биш байгаа. Латвийн индекс буурсан шалтгаан нь 2008 оноос хойш авлигатай тэмцэх байгууллагынхаа үйл ажиллагааг доройтуулах чиглэлээр Засгийн газар нь эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулах болсонтой холбоотой.

Монгол Улсын хувьд 0.3 нэгжээр авлигын индекс буурсан. Энэ нь Мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хуулийг 10 жил болоход батлахгүй байна. Оюутолгойг ашиглах гэрээ батлагдах үйл явц. Сонгууль шударга бус явагдаж байна, Өршөөл үзүүлэх тухай хууль баталсан нь Монгол Улсад авлигын индекс буурахад нөлөөлсөн гэж олон улсын байгууллагын судлаачид дүгнэжээ.

Ж.Батсайхан /Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтсийн дарга/
-Авлигатай тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх, ашиг сонирхолын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны нэг үндсэн чиглэл нь хөрөнгө орлогын мэдүүлэг бүртгэх, хадгалах үйл ажиллагаа байдаг. Энэ жилийн хувьд 54000 гаруй албан тушаалтан хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ гаргаж бүртгүүлсэн нь 99.8 хувь нь гаргаад байна гэсэн үг.

Хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ тодорхой шалтгаангүйгээр гаргаагүй хүний тоо 136, хожимдуулсан хүний тоо 15 байна. Үүнээс авлигын эсрэг хуулийн үйлчлэлд хамаарах 38 хүн хөрөнгө, орлогын мэдүүлгээ гаргаагүй нь тогтоогдсон.
Нийтдээ 1149 байгууллага дээр хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг бүртгэж, эднээс 923 салбар, нэгжид, төрийн албан газарт хадгалуулах үйл ажиллагааг зохион байгууллаа.

-АТГ байгуулагдаад багагүй хугацаа өнгөрлөө. Бид уншигчдынхаа дунд энэ газрын үйл ажиллагаанд та ямар байдлаар хандаж байна вэ гэсэн тандалт дунд явууллаа. Тэдний талаас илүү хувь нь хангалтгүй гэж үзэж байна. Энэ байгууллагаас асар их хүлээлт иргэд хүсч байсан. Яагаад хүссэн үр дүнд хүрэхгүй байна вэ?

Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-АТГ-ыг байгуулах уу үгүй юу гээд анх асуудал эхэлсэн шүү дээ. Ямартай ч энэ байгууллагыг байгуулах нь зүйтэй гэж үзсэн, үйл ажиллагаа эхэлсэн анхны жилүүдэд шүүмжлэл асар өндөр ирж, АТГ-ыг татан буулгая гэх талаар ч хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байсан.

Намайг 2007 оны арванхоёрдугаар сарын 28-нд энэ байгууллагын даргаар томилогдож ирэх үед энэ шаардлага их байсан. Өнөөдөр үүнийг аваад үзэхээр шүүмжлэл байна уу гэвэл байна. Хангалтгүй ажиллаж байна гэх шүүмжлэл байна. Гэхдээ татан буулгаж орвонгоор нь эргүүлье гэж өнөөдөр нийгэм, ард түмэн харьцангуй ярихаа больчихлоо. Тодорхой хүмүүс ийм яриа гаргаж байгааг үгүйсгэхгүй. Тэгэхээр энэ байгууллага ямар ч байсан нийгэмд хэрэгтэй, байх ёстой байгууллага юм гэдгийг нийгэм хүлээн авч байна гэж дүгнэж байна. Харин энэ байгууллага илүү, үр дүнтэй ажиллах ёстой гэж бид дүгнэж байна. Түүнээс биш 2007 оноосоо 2008 онд ажил нь жил бүр муудаад байгаа юм биш.

-Танайх үйл ажиллагаа явуулаад гурван жил гаруй боллоо. Энэ хугацаанд эрх зүйн орчин хангалттай биш байгаа. Тухайлбал, хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авахад банкнаас мэдээлэл авч чадахгүй, эрхгүй байх жишээтэй. Хууль эрхзүйн орчноо сайжруулах чиглэлээр танайх ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа вэ?

Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-Аливаа ажлыг эхлүүлнэ гэдэг бол том ажил. Авлигын эсрэг хуулийг батална гэдэг бол том ажил. Үүнийг батлах гэж улстөрчид олон жил болсон. Хууль баталсанаар улстөрчид маш том хүсэл зориг гаргасан. Урьд байгаагүй байгууллага шинээр байгуулагдаж ажиллахад хүндрэл бэрхшээл тулгарч байгаа. Энэ хугацаанд бид ямар хүндрэл бэрхшээл тулгарч байгааг мэдсэн. Улмаар энэ ажлыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн олон ажлыг шат дараатай авч хэрэгжүүлсэн. Жишээлбэл, НҮБ-ын Авлигын эсрэг олон улсын конвенцид Монгол Улсын хууль тогтоомжийг нийцүүлэх шаардлагатай байна гэдгийг АТГ-аас боловсруулаад хуулиудын төслөө Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Засгийн газар зэрэг эрх бүхий субьектэд хүргүүлсэн байгаа. Сая та асуулаа. Банкнаас мэдээлэл үзэх гэхээр хаалттай байдаг гэж. Энэ чиглэлээр бид хуулийн төсөл боловсруулж, эрх бүхий субьектээр дамжуулан УИХ-д саналаа оруулснаар Банкны тухай хуульд өөрчлөлт оруулахад бид өөрийнхөө эрхзүйн статусыг тэнд оруулж өгсөн. Одоо бид банкнаас шаардлагатай лавлагаа мэдээллийн авах эрх зүйн орчноо нээсэн.

Улстөрчид ашиг сонирхлын зөрчилдөө хүлэгдсэн байна шүү дээ. АТГ-ынхан үүнд сэтгэл зовж хуулийн төсөл боловсруулж Ерөнхийлөгчид өргөн барьсан. Авлигатай тэмцэх, шударга ёсыг тогтоох итгэл үнэмшилтэй гарч ирсэн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийг гарч ирсэний дараа бид энэ хуулийн төслөө өргөн барьчихаад байгаа.

Энэ мэтээр авлигатай тэмцэх шударга ёсыг тогтоох, хүнд суртлыг арилгах чиглэлээр олон хуулийг санаачилж эрх бүхий субьектэд өргөн барьж батлуулж байна. Ашиг сонирхолын зөрчлийн тухай хууль батлагдвал манай УИХ-д сонирхолын зөрчилдөө баригдан, асуудал эвгүй шийдэгддэг явдал цэгцрэх ёстой.

Д.Сундуйсүрэн /АТГ-ын дэд дарга/
-НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцид Үндэсний хууль тогтоомжийг нийцүүлэх чиглэлээр тодорхой ажлууд хийгдэж байна. Манай байгууллага Монгол Улсын Эрүүгийн хуулинд нэмэлт,өөрчлөлт оруулах тухай саналаа Ерөнхийлөгч болон Засгийн газрын түвшинд албан ёсоор хүргүүлсэн. Хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах ажлын хэсэгт миний бие орж ажиллаж байгаа.

Албан тушаалтнуудад ногдуулах эрүүгийн хариуцлагыг өндөр болгох, зарим үйлдлүүдийг авлигын гэмт хэрэгт тооцох зэрэг нэмэлт, өөрчлөлтүүдийг оруулахаар тусгасан. Жишээлбэл: Одоогийн мөрдөж буй Эрүүгийн хуулинд хээл хахууль шаардсан, албан тушаалтан эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан, хэтрүүлсэний улмаас 5.400.000 төгрөгөөс доош хохирол учруулсан тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээхгүй байгааг өөрчлөх зэрэг асуудлууд хуулийн төсөлд орсон байгаа. Энэ хуулийн төсөл хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байна. Иргэд ч саналаа өгөх хэрэгтэй. Хүмүүс авлигын гэмт хэрэг гэж зөвхөн хээл хахууль авах, өгөхийг ойлгоод байгаа. Гэвч НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенци болон Авлигын эсрэг хуулинд тодорхойлсноор албан тушаалын гэмт хэргүүд ч багтаж байгаа.

-Албан тушаалын хэрэг авлигатай салшгүй холбоотой. Албан тушаалын хэргийг хүндэвтэр гэмт хэрэгт тооцож оноох ялын хэмжээ бага, өршөөлд хамруулах явдал байна. Түүнийг хүнд төрөлд багтаах чиглэлээр Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулахаар хэлэлцүүлэг явуулж байгаа энэ үеэд танайхаас саналаа оруулсан уу?

Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-Албан тушаалын хэрэгт хамрах хүрээ явцуу, ялын бодлого санкц нь хөнгөн байгаа. Энэ бүгдийг судалж үзээд хүнд гэмт хэрэгт тооцуулах чиглэлээр хуулийн төслийг боловсруулж Ерөнхийлөгчид өргөн барьсан. Бидний санал боломжийн түвшинд тусгагдсан байна лээ. Бидний өгч буй саналууд яваандаа НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенцод үндэсний хууль тогтоомжийг нийцүүлэх чиглэлээр бодлогоор хийж байгаа ажил юм. Цаашид энэ чиглэлээр үр дүнтэй яваад байвал бидний ажил гэрэл гэгээтэй, үр дүнтэй байх боломж бий.

-НҮБ-ын конвенцид үндэсний хууль тогтоомжийг нийцүүлснээр манай гишүүд энд тэндхийн казинод мөрийтэй тоглож байгаа баримтыг авах эрх нээгдэнэ гэсэн үг үү?
-Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцид нэгдэн орсон орнууд бие биедээ харилцан туслах, дэмжлэг үзүүлэх үүрэг хүлээдэг. Тэр агуулгаараа таны хэлсэн асуудлаар хандах эрх зүйн орчин нээгдэнэ гэсэн үг. Бид алхам алхамаар дотоод, гадаадад ажлаа ахиулаад байна. Авлигатай тэмцэнэ гэдэг бол 2-3 жилийн дотор үр дүнд хүрдэг ажил биш. Авлигатай тэмцэх чиглэлээр асар их туршлагатай болсон орнуудын жишээнээс үзэхэд эхний 5-10 жил асар их бэрхшээлтэй тулгардаг гэдгийг хамтын ажиллагааны чиглэлээр Хонконг, Сингапурын ижил төрлийн байгууллагын удирдлагатай уулзаж байхад тэд ярьдаг. Сингапур улсын АТГ байгуулагдсанаас хойш 20 жилийн дараа 1973 онд эхний үр дүнд хүрсэн гэж тус газрын дарга ярьж байсан. Эхний 5-10 жилд авлигатай тэмцэх ажил өөрөө асар их эсрэг цохилтод орж байдаг. Магадгүй эрхзүйн орчноо бүрдүүлж чадалгүй, дэндүү их эрчимтэй ажиллах юм бол эрх мэдэлтнүүд, улстөрчид энэ байгууллагыг татан буулгах асуудал ч олон улсын практикт байдаг юм.

-Энэ байгууллагыг татан буулгачих вий гэсэн айдсын үүднээс АТГ хүчтэй ажиллаж чадахгүй байна гэж ойлгож болох уу?
-Хүчтэй ажиллахын тулд бид эрх зүйн орчноо бүрдүүлэх хэрэгтэй. Тухайлбал, банкнаас мэдээлэл авах эрхгүй байж бид хүчтэй ажиллах гээд чадахгүй байлаа шүү дээ. Эрх зүйн орчноо бүрдүүлээд дараа нь зөв алхамуудыг нягт нямбай хийх хэрэгтэй. Тэгэхгүй байж хүний эрхэнд халдаад, хэлмэгдүүлээд, хууль зөрчвөл олон асуудал үүсч энэ байгууллага ганхаад эхэлнэ шүү дээ.

-Хэлмэгдүүлэх гэсэнтэй холбогдуулаад сүүлийн үед үүсээд байгаа асуудлын талаар асуулгүй өнгөрч болохгүй байна. Онцгой байдлын сайд асан С.Отгонбаярыг танай ажилтан болон ТЕГ-ын ажилтан хамтраад хэлмэгдүүллээ гэж тэрбээр яриад байгаа шүү дээ. Үүнд та бүхэн ямар хариулт өгөх вэ?

Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-Монгол Улс нийгмээрээ том алхаж 21 дүгээр зуунд орсон. Энэ цаг үед хүний эрх аливаа зүйлд нэгдүгээрт тавигдаж байна. Өнөөдөр 1937 он биш. Тэр үе өнгөрсөн шүү дээ. Өнөөдөр бид хүний эрхийг яаж зөрчиж вэ гэдэг дээр ярих ёстой. Сая манай Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга ярьсан. Эрүүгийн хэргээс хэсэгчилэн хэрэгсэхгүй болгосон гэж. С.Отгонбаярын тухайд тэр хүн хэд хэдэн зүйл ангийн хэрэгт гэм буруутайд тооцогдож, сэжигтэн яллагдагчаар татагдаж шалгуулсан. Ийм зүйл ангийн хэрэг нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй гэж үзээд хэрэгсэхгүй болгоё гэж шийдвэрлэсэн. Ийм зүйл ангийн хэрэг нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй гэм буруутай байна гэдэг нь нотлогдсон. Үүнийгээ яллагдагч өөрөө болон түүний өмгөөлөгч нь хүлээн зөвшөөрөөд Өршөөлийн хуульд хамруулж өгнө үү гэж хүсэлт тавьж хамрагдсан.

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч УИХ дээр АТГ-ын ажилд хангалтгүй ажиллаж байна гэсэн. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хүн өөрөө ямар үндэслэлээр ийм дүгнэлт гаргах болов оо?
-Яагаад хангалтгүй гэж дүгнэсэн юм бэ гэдгийг би бас асуумаар л байгаа юм. Аливаа ажилд үнэлгээ өгөхдөө ажилтай нь танилцаж байж, судалгаа материалыг нь үзэж байж, үнэлэлт дүгнэлт гарах ёстой. Гэтэл Ерөнхийлөгч манай байгууллагын ажилтай ямар нэгэн байдлаар танилцаагүй. Биеэрээ ч тэр, ажилтнууд нь ч ирээд тэр манай байгууллагын ажилтай танилцаагүй шүү дээ. Тэгсэн атлаа үнэлгээ өгөөд байгааг нь гайхаад байгаа юм. Нөгөө талаас засаглалын хуваарилалт, тэнцвэртэй байдал хангагдаж байж урагшлах ёстой. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх засаглал тэнцвэртэй байж, нэг нь нөгөөгийнхөө дээр, дор байна гэж байхгүй.

Шүүх засаглалын ажлыг аль нэгэн засаглалаас нь хангалттай байна, хангалтгүй байна, сайн, муу гэж дүгнэх, үүрэг даалгавар өгөх ёсгүй. Нэг засаглал нь нөгөөдөө шахалт үзүүлэх процесс хүчтэй явагдвал ардчилсан зарчим алдагдаж, тотолитар систем, дарангуйлал тогтох хандлага буй болох онолын болон практик байдаг. Тиймээс ардчилсан улс оронд шүүх засаглалаа, шүүх засаглалын системын байгууллагаа хангалттай, хангалтгүй ажиллаж байна гэж үнэлэх, тэрийг шалга, үүнийг шалга гэж үүрэг даалгавар өгөх явдал байдаггүй. Шүүх засаглалын хараат бус байдлыг алдагдуулсан, түүний хараат бус байдалд хөндлөнгөөс эрх мэдэлтэн нөлөөлсөн байдал ардчилсан системийн орнуудад байдаггүй.

-Танайх Олон нийтийн зөвлөлтэйгөө хамтарч ажиллахгүй байна гэж тус зөвлөлийнхөн хэвлэл мэдээлэлд хандаад байгаа шүү дээ. Энэ зөвлөлийн талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?
-Хамтарч ажиллахгүй байна гэдэг асуудал хуулийн хүрээнд л байхаас биш хуулиас гадуур хамтарч ажиллана гэж байхгүй. Ер нь бол Ерөнхийлөгчийн баталсан Олон нийтийн зөвлөлийн гишүүдийг томилох зарлиг, журам өөрөө хууль зөрчсөн. Тиймээс тэр зарлигийг нэгэн иргэн хууль зөрчсөн гэж үзээд Үндсэн хуулийн цэцэд хандсан. Ерөнхийлөгч өөрөө зарлиг, журмынхаа хууль зөрчсөн заалтуудыг хүчингүй болгосон. Тиймээс асуудлыг Цэц хаасан байгаа.

Хууль зөрчсөн зарлиг, журмыг барьж ирсэн үед л хамтын ажиллагааны асуудал яригдсан. Бид хуулийн хүрээнд ажиллая, уг зарлиг хууль зөрчжээ, бид хуулийн байгууллагын ажилтнууд учраас хуулийн хүрээнд ажиллая гэсэн. Ингээд Ерөнхийлөгч зарлиг, журмын холбогдох заалтыг хүчингүй болгоод Олон нийтийн зөвлөлийнхөн манайд ирж уулзсан. Ингээд хамтын ажиллагаагаа хуулийн хүрээнд явуулъя, хаана хаанаа ажиллах орчноо бүрдүүлье, ёс зүйн дүрмээ боловсруулаад ирвэл хуулийн хүрээнд хамтын ажиллагаагаа явуулъя гэсэн. Ийм зарчмаар Олон нийтийн зөвлөлтэй ажиллаж байгаа.

-Олон нийтийн зөвлөлийн гишүүдийн бүрэлдэхүүнд иргэд бас нэлээд анхааралтай хандаж байна лээ. Дандаа улстөрийн хүчний үйл ажиллагаанд оролцож байсан хүмүүс байна. Тиймээс ашиг сонирхолын зөрчилд ороод байна уу гэх уншигч ч байна лээ. Үүнд та нар ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Нэгэнт Ерөнхийлөгч батлаад зарлигаар томилогдсон учраас төрийн байгууллагын ажилтан хүн би үүнийг шүүмжлээд тодорхой зүйл хэлээд яах вэ. Ард түмэн таны хэлсэн шиг харж байгаа байх.

-Олон нийтийн зөвлөлийнхөн ажил хийхэд дарамт учруулж, төвөг учруулдаг гэж ойлгож болох уу?
-АТГ өөрөө улс төрийн ямар ч өнгө.аясгүй, ямар ч эрх мэдэлтэн албан тушаалтны захиалгаар ажилладаггүй, зөвхөн хуулийн дагуу ажилладаг байгууллага. Ийм зарчмыг хатуу барьсан манай байгууллагын хувьд таны асуусан шиг зүйл байсныг үгүйсгэхгүй. Таны асуусан шиг улстөржүүлсэн өнгөөр асуудалд хандаад байвал асуудал үүсэхгүй гэх баталгаа байхгүй.

-Танай байгууллагын ажлыг үр дүнгүй болгож харагдуулаад байгаа асуудал бол яах аргагүй улстөрчидтэй холбоотой хэргүүд. С.Эрдэнэ, С.Отгонбаяр, Л.Гүндалай, О.Чулуунбат, П.Даш гэх зэрэг улстөрчдийг авлига, албан тушаалын хэрэгт холбогдуулж шалгаад, учруулсан хохирлыг тогтоосны эцэст цагаадах, өршөөлд хамрагдах зэргээр ял зэмгүй өнгөрч байна. Энэ утгаараа иргэдэд АТГ-ын ажил үр дүнгүй байна гэсэн ойлголтыг өгөөд байна уу?
-АТГ газрыг байгуулаагүй бол өнөөдөр таны яриад байгаа төрийн өндөр албан тушаалтан, улстөрчдөд эрүүгийн хэрэг үүсгэх байсан юм уу. Тэднийг аль нэгэн байгууллага, мөрдөн байцаагч шалгах байсан уу, Сэжигтэн, яллагдагчаар татах байсан уу гэдэг асуудал гарч ирж байна. Энэ байгууллага байгуулагдсанаараа тэдэнд эрүүгийн хэрэг үүсгэх үндэслэлтэй, гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй байна гээд Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн дагуу бүгдийг нотлож АТГ үүргээ 100 хувь биелүүлсэн. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулиар мөрдөн байцаалтын ажиллагаа дуусахад АТГ-ын үйл ажиллагаа зогсдог. Дараа нь прокурор, шүүхийн эрх мэдлийн асуудал үүсдэг. УИХ-ын гишүүний эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлаар манайхаас прокурорт саналаа тавьсан. Прокурор УИХ-д тавьсан. Тэр хүн нь улстөр, бизнесийн, тодорхой бүлэг, намын хамгаалалтад орчихоод байгаа болохоос биш АТГ ажлаа хийгээгүйдээ, муу ажиллаад байгаадаа тэр хүмүүсийн асуудал шийдэгдэхгүй байгаа юм биш. Ерөөсөө улс төр бизнесийн хамгаалалтад хамгийн сүүлийн хоёр хүн болох УИХ-ын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд асан Л.Гүндалай, Монголбанкны ерөнхийлөгч асан О.Чулуунбат нар үлдчихээд байгаа юм. Улс төрийн хамгаалалтаар бидний шалгасан ажлын үр дүнг гацаачихаад байгаа болохоос биш бид муу ажилласандаа биш юм.

Б.Батзориг /Судалгаа шинжилгээний албаны дарга/
-Үүнд би нэг зүйл нэмж хэлье. Гадаадын улс орнуудад АТГ байгуулагдаж байсан олон улсын практикаас харж байхад яг манай өнөөдрийнх шиг нөхцөл байдал үүсч байсан юм билээ. АТГ-ынхаа эсрэг “Улстөрийн захиалгаар ажиллаж байна, хэлмэгдүүлж байна” гэх явдал аль ч улс оронд байнга гарч байсан. Олон улсын хэмжээнд АТГ-ынхаа үйл ажиллагааг доройтуулах, өөрийнхөө хараат болгох гэсэн улс төр бизнесийн бүлэглэлийн сонирхол байдаг. Тэгэхийн тулд хамгийн түрүүнд энэ газрынхаа нэр хүндийг олон түмний дунд унагаадаг. Хууль бусаар олсон, төрд хураагдаж болзошгүй хөрөнгөө АТГ-ын эсрэг ашиглаж эхэлдэг. Ингэснээр ард түмэнд худал үгийг мянга давтвал үнэн болдог гэдэг шиг сэтгэхүйг бий болгодог. Ингээд АТГ-т итгэх олон түмний итгэлийг үгүй болгоод дараагийн алхамаа хийдэг, АТГ-ыг утсан хүүхэлдэй болгодог олон улсын практик байдаг.

Э.Амарбат /Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга/
-Энэ асуулт загатнасан газар маажлаа. Улстөрийн хүрээнийхэнд авлигатай тэмцэх хүсэл зориг байна уу гэдгийг та бүгд тэднээс өөрсдөөс нь асуувал ямар бол гэж бодож байгаа. Сая нэр дурдагдсан хүмүүст холбогдох хэргийг АТГ дутуу шалгадаг юм уу, аль нэг талд үйлчлээд заавал яллахыг зорьж шалгасан зүйл байхгүй. Мөн бид ажлаа хийж чадахгүй, энэ хүмүүст хилсээр хэрэг хүлээлгэсэн үү гэвэл бас үгүй ээ.
Тус бүрт нь товчхон ярья.
Л.Гүндалайд холбогдох хэргийг 2007 оноос хойш шалгаж эхэлсэн. Тэр ондоо Л.Гүндалай тодорхой асуудалд буруутай юм байна гэдгийг хангалттай нотлох баримтаар тогтоосон. Улмаар 2007 оны арванхоёрдугаар сард анх удаа бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх асуудлыг УИХ-д тавьсан. Гэтэл УИХ өнөөдрийг хүртэл шийдээгүй. УИХ-ын гишүүд өнөөдөр хуулиа хэрэгжүүлэхгүй байгаа юм. Янз бүрийн бүлэг, фракцаасаа шалтгаалдаг л байх.

Хуульд нь юу гэж заасан байдаг вэ гэхээр “УИХ-ын гишүүнд холбогдуулан эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг Улсын ерөнхий прокурор УИХ-д оруулсан бол бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлнэ. Улсын ерөнхий прокурорын энэ саналыг ажлын хоёр өдрийн дотор шийдвэрлэнэ” гэсэн заалт байдаг. Өөрөөр хэлбэл Ерөнхий прокурор санал оруулсан л бол автоматаар түдгэлзэж байх ёстой юм. Гэтэл УИХ-ын гишүүд түдгэлзүүлээгүй. Шийдвэрлэж байгаа нь хаана байгаа юм бэ. Бид одоо болтол УИХ-ын гишүүн Л.Гүндалайд холбогдох хэрэгт мөрдөн байцаалт явуулж байна. Ахиад ч шалгах юм байгаа юу гэвэл байгаа.

О.Чулуунбатын тухайд бид эхний гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж чадахгүй байж яаж дараагийнх нь асуудлыг оруулах вэ.
П.Даш нарын хэргийг шат шатны шүүх шийдвэрлэсэн. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаасан. Ингээд бид нэмэлт ажиллагаа хийж дуусаад дахин яллах дүгнэлт үйлдүүлэхээр прокурорт шилжүүлчихлээ. П.Дашид холбогдох хэрэг өршөөлд хамрагдах боломжтой. Харин өөрөө гэм буруугүй гэж маргаад байгаа. Энэ тохиолдолд шүүхээр хэлэлцэж, гэм буруутай эсэхийг тогтоогоод өршөөлд хамруулах юм.

С.Отгонбаярын хэргийн тухайд бол өнөөдөр хэвлэл мэдээллээр Э.Амарбат гэдэг нөхөр Тагнуулын ерөнхий газрын хэлтсийн дарга найзтайгаа хуйвалдаж байгаад мэдээ баримт аваад зориуд зохиомлоор эрүүгийн хэрэг үүсгэж шүүхээр шийдвэрлэсэн, шүүгч нар надтай нийлж шийдсэнийг нь Улсын дээд шүүхийн шүүгчид олж хараад буцаагаад цагаадсан гэж яриад байгаа юм. Бодит байдал дээр С.Отгонбаярыг АТГ-т шалгахаас өмнө 2007 оны зургадугаар сард цагдаагийн байгууллагад, тэр дундаа УМБГ-т эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн юм. Бид 2007 оны есдүгээр сард үйл ажиллагаа явуулж эхлэхдээ хэргийг харьяаллын дагуу авч шалгасан. Тэр яригдаад байгаа ТЕГ-ын бичиг 2008 оны тавдугаар сард манай байгууллагад ирсэн. Тэр бичгийг нь зохих журмын дагуу мөрдөн байцаагчид цохоод өгсөн, хавтаст хэрэгт байгаа зүйл. Дараа нь С.Отгонбаярт хавтаст хэргийг байгаа чигээр нь танилцуулсан. Бид тэр бичгийг аваад С.Отгонбаярт эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн үндэслэл байхгүй, тэр бичиг нь С.Отгонбаярт холбогдох хэрэгт нотлох баримт, түүнийг шалгах үндэслэл болоогүй. С.Отгонбаярт холбогдох хэрэг Өршөөлийн хуульд хамрагдсан. С.Отгонбаяр, түүний өмгөөлөгч С.Монгол нар гарын үсгээ зурж, бичгээр “Өршөөлд хамрагдая. Гэм буруугийн талаар маргах зүйл байхгүй” гэсэн хүсэлт тавьсан. Энэ гарын үсэгтэй бичиг нь хавтаст хэрэгт нь байгаа. Түүний хэргийг хоёр шатны шүүх өмнө нь шийдвэрлэсэн байсан шүү дээ.

Энэ бүгдээс харахад улстөрчдөд авлигатай тэмцэх хүсэл зориг байна уу үгүй юу. Өршөөл үзүүлэх хууль батлахдаа яагаад албан тушаалын хэргийг хамруулсан юм бэ.

Бид Өршөөл үзүүлэх тухай хууль батлахын өмнө албан тушаалын хэргүүдийг хамруулахаа болиоч гэж байр сууриа илэрхийлсэн. Үүний цаана улсад өчнөөн олон тэрбум төгрөгийн хохирол арилахгүй үлдэнэ. Хохирлынхоо араас хөөцөлдөх хүн алга. Хохирол бодитой учирчихаад байхад хохирол учраагүй гээд сууж байгаа төрийн өндөр албан тушаалтнууд ч бий шүү дээ. Ийм байсаар байхад Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд албан тушаалын хэргийг хамруулсан.

Өршөөлд хамрагдаж байгаа бүх хэргийг бид нотлох үүрэгтэй. Үүнийгээ бид хийж байгаа. Өршөөлд хамрагдана гэдэг нь эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөгдөж байгаа юм.

-Өршөөлд хамрагдсан хүмүүс гэм буруутай нь тогтоогдсон бол улсад учруулсан хохирлоо төлөх ёстой юу?
-Хохирлын асуудлыг шүүх шийдэх ёстой. Хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд байгаа эрүүгийн хэргийг Өршөөлийн хуульд хамруулах ёсгүй. Шүүх дээр аваачаад гэм буруутай эсэхийг нь тогтоолгоод, хохирлынх нь асуудлыг, тэр дундаа хэнээс хэдэн төгрөг гаргуулахыг тогтоодог. Гэтэл Мөрдөн байцаалтын шатанд өршөөлд хамруулж байгаа учраас хохирол төлүүлэх ямар ч боломжгүй болчихоод байгаа. Хохирсон байгууллага өөрсдөө иргэний нэхэмжлэгчээрээ дамжуулан, иргэний журмаар хохирлоо гаргуулж авах ёстой юм. Гэтэл тухайн байгууллагууд манайд хохирол учраагүй гээд байгаа. Хэрэв ингэж учирсан хохирол байсаар атал түүнийхээ араас хөөцөлдөхгүй байгаа бол салбарынх нь удирдах дээд байгууллагаас тухайн хохирол байхгүй гээд сууж байгаа нөхөрт хариуцлага тооцох л ёстой. Үүн дээр хатуу анхаараасай гэж боддог.

Хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, хохирол төлүүлэхгүй байгаа нь Өршөөлийн хуулийн дутагдалтай тал. Өмнө нь 2000 онд батлагдаж байсан Өршөөлийн хуульд мөрдөн байцаалтын шатанд өршөөлд хамруулах ямар ч зохицуулалт байгаагүй. Өршөөлийн хуульд шүүхээр аваачиж наадахаа шийдүүл гэсэн зохицуулалттай байсан.

-Та сая баримт түшиж ярилаа. Бид Өршөөлийн хуульд хамрагдая гэсэн хүсэлтээр хамрагдчихаад дараа нь гэм буруугүй байхад хилсээр хэрэг хүлээлгэсэн гэж байгаа нь нөхөн төлбөр төлөх асуудлаас зайлсхийж байгаа гэж үзэж болох уу. С.Отгонбаярын хэрэгт 1.4 тэрбум төгрөгийн хохирол байгаа юм уу?
-Үүний цаана ямар шалтгаан байгааг би хэлж мэдэхгүй. С.Отгонбаярын хувьд АТГ хэлмэгдүүлсэн гээд байгаа бол өөрөө прокурорт хүсэлтээ гаргаад гэм буруугийнхаа талаар маргаантай байна. Шүүхээр асуудлыг шийдвэрлүүлмээр байна гэж явах боломж байгаа шүү дээ. Тэнд АТГ-ынхан тагнуулынхантай хуйвалдаад хүн хэлмэгдүүлээд байгаа юм уу гэдгийг тогтоогоод өгнө шүү дээ.
С.Отгонбаяр нэг ярилцлагадаа “Авлигын эсрэг хууль санаачлан батлахад би гар бие оролцож, АТГ байгуулагдахад би байр саваараа хангасан байтал намайг шалгаад байна гэж байсан”. С.Отгонбаяр УИХ-ын гишүүн байхдаа үнэхээр их зүйл хийсэн байсныг бид үгүйсгэхгүй. Түүний баталсан хуулийн хүрээнд ажлаа хийгээд гаргаад ирэхээр эргээд биднийг харлуулаад байгаа нь харамсалтай.

Д.Сундуйсүрэн /АТГ-ын дэд дарга/
-Дээрхи хүмүүсийн холбогдсон хэргийн мөрдөн байцаалтын ажиллагаа хуулийн дагуу явагдаж, прокурор, шүүхийн байгууллагад шилжиж шийдвэрлэгдсэн.

Нэгэнт шүүхээр шийдвэрлэгдсэн хүмүүсийн хэрэг дээр яриад байх зүйл алга. Яагаад гэвэл гэмт хэрэг үйлдсэн, гэм буруутай эсэхийг зөвхөн шүүх эрх мэдлийнхээ хүрээнд шийдвэрлэж шийдвэрээ гаргаж байгаа. Зарим нэг хүмүүс үйлдсэн хэрэг нь мөрдөн байцаалт, прокурорын шатанд Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамрагдаж, хэрэгсэхгүй болгох шийдвэр гарч, хүчин төгөлдөр болонгуут хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр манай байгууллагыг захиалгаар хэрэг шийдвэрлэдэг, хэлмэгдүүлдэг гэж олон нийтэд ойлгуулах гэж хорлонтой үйл ажиллагаа явуулах болсон нь харамсалтай. Энэ нь цаад утгаараа улс орны аюулгүй байдалтай холбоотой асуудал юм. Бид төрийн байгууллага, төрийн албан хаагч гэдэг үүднээс бидний эсрэг явуулж буй үйл ажиллагаанд тэвчээртэй хандаж байгаа. Үүнийг юмны учир утгыг мэддэг хүмүүс ойлгож байгаа байх.

Бид зөвхөн хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулж, нийгмийн өмнө хүлээсэн үүргээ бүрэн гүйцэд биелүүлэх болно.
АТГ захиалгаар хэрэг шалгадаг, хэлмэгдүүлдэг гэж ярьдаг, олон нийтэд ойлгуулахыг оролддог тодорхой хүмүүс байгаа. Тэдгээр хүмүүсийн хууль хяналтын байгууллагуудын нэр хүндийг унагаж, үйл ажиллагааг нь харлуулах гэсэн үйлдэл хэмжээ хязгаараас хэтэрч байна.

Монголд албан тушаал эрхлээд байгаа хүмүүс хэчнээн худалч, хуурамч улсууд байна вэ гэдэг ер нь тодорхой харагдаж байгаа юм. С.Отгонбаярын хэргийн талаар Нийслэлийн прокурорын газраас хүртэл “Энэ хүн цагаатгагдаагүй, харин Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамрагдсан” тухай мэдэгдэл гаргасан шүү дээ.

Одоо хамгийн гацаа үүсгээд байгаа зүйл бол УИХ-ын гишүүнийг бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай асуудал. УИХ-ын гишүүнээс эхлээд хэрэг, явдлыг нь хуулийн дагуу шийдүүлбэл нийгэмд үүсээд байгаа шударга ёсны төлөөх хүлээлтэд хариу өгнө. Манай байгууллагын ажлын үр дүн ч гарах учиртай.

УИХ-ын гишүүнээс доошхи албан тушаалтнууд холбогдсон хэрэг хуулийн хүрээнд шийдвэрлэгдэж байгаа. Харин УИХ-ын гишүүд л хамгаалалтад орчихоод, асуудлыг гацаагаад байгаа юм.

Тиймээс УИХ-ын тухай хуулинд зарим нэг өөрчлөлт оруулах шаардлага байна. УИХ-ын гишүүн гэмт хэрэгт холбогдсон тохиолдолд бүрэн эрхийг нь шууд түдгэлзүүлэх боломжийг бий болгох, хэсэг бүлгээрээ хамгаалдаг энэ байдлыг өөрчлөх нь зүйтэй. Өндөр албан тушаалын хүмүүс хэрэгт холбогдчихоод, асуудал нь шийдэгдэхгүй болохоор ард түмэн бухимдаж байна.

Гэмт хэрэгт холбогдсон улстөрчид хэргээ хуулийн дагуу шийдүүлэхийн оронд харин ч манай байгууллагын эсрэг сөрөг PR хийдэг. Шударгаар үйл ажиллагаа явуулах тусам асар их эсэргүүцэлтэй тулгарах нь эндээс харагдаж байгаа юм. Албан тушаалтнууд ашиг сонирхолын хэлхээ холбоогоор нэгдэж, бие биенээ хамгаалсан байдал үүссэн ийм хүнд нөхцөлд АТГ ажиллаж байна.

Монгол улс сонгуулийн тогтолцоогоо өөрчилж, иргэдийн саналыг мөнгөөр худалдаж авах асуудлыг таслан зогсоож , хэрэгт холбогдсон төрийн өндөр албан тушаалтантай хариуцлага тооцож чаддаг болсон үед улс орон тогтвортой хөгжих боломж бүрдэнэ. Хамгийн гол нь том, жижиг гэлтгүй төрийн албан хаагчид цэвэр тунгалаг, ёс зүйтэй байх нь чухал юм.

Нэмж хэлэхэд, манай байгууллагын эсрэг энэ бүх явдал цаг хугацааны жижиг асуудал. Ийм зүйл өшөө их явагдана. Энэ бүгдийг эсрэг бид дархлаагаа тогтоох ёстой. Энэ бүгдийн эсрэг хүчтэй ажиллаж байж нийгмээ цэвэрлэнэ. Нийгмээ цэвэрлэж байж хөгжих ёстой. Хөгжлийн зангилаан дээр суусан албан тушаалтнууд хууль бус зүйл хийж, ашиг хонжоо олохын тулд үйл ажиллагаа явуулж улс орны хөгжилд чөдөр тушаа болж байна.Энэ бүгд манайд ирж буй мэдээллээс тодорхой харагддаг. Энэ хууль бус үйлдлийн эсрэг тодорхой үйл ажиллагаа явуулж байж улс орны хөгжилд тодорхой хувь нэмэр оруулах юм байна гэж ойлгож байгаа. Тиймээс бид ямар ч албан тушаалтан хэн ч байсан асуудлыг шалгаж, шийдвэрлүүлнэ.

Ч.Сангарагчаа /АТГ-ын дарга/
-Улстөрийн намууд, улстөрчид сонгуульд орохдоо шударга ёсыг тогтооно, авлига хүнд сурталтай тэмцэнэ гэж амлаж гарч ирдэг. Ингэж амладаггүй хүнгүй болсон. Энэ бол сонгуульд аль ч намын, улстөрчийн амнаас гардаг үг болсон. Гэтэл амьдрал дээр сонгогдсоныхоо дараа шударга ёсны төлөө, авлига хүнд сурталтай тэмцэх талаар хийж байгаа ажил байхгүй нь үнэхээр харамсалтай байдаг. Авлига хүнд сурталтай тэмцэх чиглэлээр амласан амлалтаа биелүүлээчээ. Биелүүлэх цаг болчихоод байна гэдгийг намууд, улстөрчид, ард түмэндээ хэлмээр байна. БНСУ-д Авлигатай тэмцэх бодлого нь “Дээрээ цэвэр байвал доороо тунгалаг” байна гэсэн зарчимтай байдаг гэсэн. АТГ энэ зарчмыг баримтлаад дээрээс нь УИХ, Засгийн газрын гишүүн, төрийн өндөр албан тушаалтнуудын хэргийг шалгахаар эргээд АТГ-ын үйл ажиллагааг харлуулсан, гүтгэсэн явдал энэ онд газар аваад байна. Намууд өөрсдөө хариуцлагаа сайжруулж, хариуцлага тооцооч ээ. Гэмт хэрэгт холбогдсон гишүүдээ хуулийн байгууллагаар шалгах боломжийг олгож өгөөч. Гэм буруугүй гэж хэвлэл мэдээллээр ярихынхаа өмнө шүүхээр гэм буруугүй гэдгээ тогтоолгооч ээ. Шүүх гэм буруутай эсэхийг тогтооно. Шүүх ганц яллах талыг барьдаггүй бас цагаатгах талыг ч барьдаг шүү дээ.

Э.Амарбат /Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга/
-АТГ-аас