Ёс зүй буюу "Болох, болохгүй"-н тухай

Сайн байцгаана уу?

Зуны дэлгэр цагаар алжаалаа тайлаад, ажил албандаа идэвхийлэн орж байгаа төрийн албан хаагч Танд энэхүү захидлыг хаяглаж байна.

Авлигатай тэмцэх газар Авлигын эсрэг хуулийн дагуу авлигаас урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх чиг үүргийг хэрэгжүүлэх учиртайг Та бүхэн мэдэж буй. Нийгмийн хорт хавдар гэгдэх авлигын хор хөнөөлийг таслан зогсоох, энэ үзэгдлээс урьдчилан сэргийлэх нэг арга хэлбэр нь ёс зүйгээ дээд зэргээр сахисан төрийн албан хаагчид, тэдний ёс зүйн хэм хэмжээгээ дагасан үйл ажиллагаа билээ. ЁС ЗҮЙ гэдэг ойлголтын тухай, төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээний талаар заавал онолын төвшинд олон үг нурших шаардлагагүй болов уу. Та бидний хэний маань ч ухамсарт “болох, болохгүй”-н төсөөлөл, ойлголт хангалттай хэмжээгээр байгаа. Эрхэлж буй ажил, мэргэжлийн онцлогоосоо хамааран өвөрмөцөөр орших тэрхүү “болох, болохгүй”-н тухай төсөөлөл төрийн албан хаагч бүрт өөр байна. Гэхдээ ёс зүйн дүрмээ ямагт дагаж мөрдөх тухай ойлголтод ямар ч өөр утга байхгүй.

Төрийн албан хаагч Таныг ёс зүйн хэм хэмжээний дүрмээ сахидаг гэдэгт итгэлтэй байна. Гэхдээ авах хүнд нэг үг ч эрдэнэ тул та бид ёс зүйн зарчмаа байнга санан мөрддөг байхын учир энэ удаагийн захидлаараа зөвхөн ийм л сэдвээр ярилцъя гэж бодсон юм. Авлигатай тэмцэх газарт төрийналбан хаагчдын ёс зүйн асуудал ямар хамаа байнаа гэж гайхах хэрэггүй юм.Төр, засгийн байгууллагуудаас үзүүлж буй чанар муутай үйлчилгээний талаарх олон түмний гомдол, санал улам бүр нэмэгдэж байна. Энэ нь чухамдаа төрийн алба үйл ажиллагаандаа зарчим болгодог ёс зүйн хэм хэмжээгээ алдсантай л холбоотой. Төрийн үйлчилгээ иргэдэд хүрэхгүй байх нь авлига үүр ноохойгоо засах аятайхан боломжийг хар аяндаа бий болгож байгаа хэрэг. Иргэдэд хүндрэл учруулж байгаа хүнд суртал чирэгдлийг таслан зогсоож, авлигаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Авлигатай тэмцэх газрын Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх хэлтсээс ажиллуулж буй 19-77 дугаарын утсаар ирүүлсэн иргэдийн санал, гомдлын дийлэнх нь хийх ёстой ажлаа хийдэггүй, авлига авахаар гараа сунгахад бэлэн байгаа төрийн албан хаагчдын тухай мэдээлэл байна. Тиймээс л бид төрийн үйлчилгээ үзүүлж буй албан хаагчдын ёс зүйн асуудлаар яриа дэлгэхээр шийдлээ.

Төрийн захиргааны албан тушаалтны ёс зүйн хэм хэмжээний тухай дүрмийн 4.1-т “Албан хаагч төрийн үйлчилгээг үзүүлэхдээ иргэдийг ялгаварлахгүй хандаж, хууль болон түүнийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдон гарсан заавар, журмыг чанд мөрдөж ажиллах бөгөөд хүнд суртал гаргах, чирэгдүүлэх зэргийг цээрлэнэ” хэмээн заасан байдаг. Энэ мэтчилэнгээр төрийн албанд данстай хэн бүхний ажлын онцлогт тохируулсан дүрэм, зарчим өдгөө үйлчилж байгаа.

Төрийн албан хаагч бүхэн иргэдийн төлөө гэсэн сэтгэлтэй, хүнлэг чанар, өндөр соёлтой байх үүрэгтэй. Харин түүнийгээ өөр өөрөөр хэрэгжүүлж байгаад л асуудлын гол нь оршиж байна. Ёс зүйтэй байх гэдэгт хүнтэй харилцах, биеэ зөв авч явах, хувь хүний соёл, мэдлэг боловсрол, хариуцлага хүлээх чадвар, цаг баримтлах гээд олон олон үнэт зүйлийг багтааж болно. Хамгийн наад зах нь ажлын цагийг баримтлах, ажлаа цагт нь гүйцэтгэх чадварыг төрийн албан хаагч бүрэн эзэмшсэн байх учиртай. Ажлыг цаг тухайд нь хийж эхэлбэл түүний 90 хувийг хийчихсэн гэсэн үг. Ажил бүтээгүйн цорын ганц шалтгаан бол цагт нь хийгээгүйнх байдаг гэдгийг ч бодууштай. Төрийн байгууллага иргэдийн өргөдөл, хүсэлтийг тухайн тогтоосон цагт шийдвэрлэж байх нь үүнд хамаатай юм шүү.

Ажил гүйцэтгэх чадвараар нь төрийн албан хаагчдын ёс зүйн бас нэг хэмжүүрийг тодорхойлж болно. Та амжилт гаргахгүй байлаа ч энэ нь ичгүүртэй зүйл биш ээ. Харин хийх ёстой ажлаа хийхгүй байх нь хамгаас ичгүүртэй гэдгийг ойлгоорой. Ажлыг болохгүй, бүтэхгүй гэж шалтаг, шалтгаан тоочих нь үнэндээ шороонд толгойгоо нуух тэмээн хяруул шиг өөрийгөө л хуурах төдий хэрэг. Та энэ ажлыг гүйцэтгэх, болгохын төлөө ажиллаж байгаа гэдгээ байнга сана. Шалтгаан тоочигч нь бусдад болон өөртөө ямагт саад болдог. Таны арга барилыг нь олоогүй ажил гэдэг бол Таны хийж чадахгүй байгаа ажил юм. Төрийн алба гэдэг чаддаг, чаддаггүй бүгдийнх нь аз сорих талбар биш гэдгийг Та мэдэж байгаа.

Төрийн албан хаагчдын ёс зүйд харшилдаг өөр зүйл бол бусдыг дорд үзэх явдал. Иргэдээ алагчлалгүй адилхан хандаж, төрийн үйлчилгээг хүргэж байх ёстой атал ийм бусармаг байдал гаргах нь зохисгүй. Бусдыг дорд үздэг хүмүүс үнэн хэрэгтээ өөрсдийгөө дорд үзэж байгаа хэрэг.

Шударга байх гэдэг ойлголт Танд хамгаас илүү хамаатай. Ёс зүйн дүрэм өөр өөр байлаа ч өргөсөн тангарагтаа үнэнч байхыг, эрхэлсэн ажилдаа эзэн байхыг, шударга байхыг төр, бас олон түмэн төрийн албан хаагчдаас шаардана. Төрийн албан хаагч Таны ёс зүйгээ хэр зэрэг сахин мөрдөж байгаагаас нэр хүнд тань, цаашлаад төрийн нэр хүнд ихээхэн хамаарна. Нэр хүндээ алдахгүй талхаа олоод идчихдэг хүн магнай тэнэгэр, толгой цэх явдаг учиртай. Ертөнцийн шударга ёсыг анзаардаггүй хүмүүс ирээдүйгээ харж чаддаггүй. Үүнийг Туркийн нэрт зохиолч Мохаммед Боздаг “…Нэг өдөр тэдгээр хүмүүс арын хаалгаар бүтээсэн ажлынхаа хөлсийг төлцгөөх болно. Үхэл, аваар осол, гал түймэр, санамсаргүй мэт харагдах гай зовлонгуудын цаана өөрийн хөлс хөдөлмөрөөр олоогүй зүйлийнх нь төлбөр оршин байдаг” хэмээн хатуухан илэрхийлсэн байдаг.
 

АВЛИГАТАЙ ТЭМЦЭХ ГАЗРЫН УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ,
СОЁН ГЭГЭЭРҮҮЛЭХ ХЭЛТЭС