Шри-Ланка Улсын өргөн барьсан Авлигын эсрэг хуулийн төслийн талаарх тайлбар

Шри-Ланка Улс нь хууль, эрх зүйн мэдлэг чадвараараа алдартай бөгөөд 4-р сарын 6-ны өдөр Засгийн газраас өргөн барьсан Авлигын эсрэг хуулийн төсөл энэхүү нэр хүндийг баталгаажуулна гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Тус хуулийн төсөлд хуулиа шинэчлэхээр төлөвлөж байгаа бусад улс орнууд авч ашиглахыг хүсч буй маш сайн боловсруулсан олон заалтууд агуулагдсан. Хуулийн төслийг боловсруулагчид бүтээлийнхээ зохиогчийн эрхийг хамгаалж чадахгүй нь харамсалтай юм.

Хууль тогтоогчид энэхүү хуулийг батлахаас өмнө би нарийн шинжилгээг хийж амжсангүй. Гэхдээ хууль тогтоогчид судлах шаардлагатай хэд хэдэн заалтыг олсон.

9 болон 24 дүгээр зүйлд Авлигатай тэмцэх комиссын дарга болон гурван гишүүдийн цалинг парламент тогтооно гэж заасан. Ажлын гүйцэтгэл өндөр тохиолдолд цалинг хасах зэрэг зөрчил гарах эрсдэлтэй нөхцөл байдлыг эс тооцвол шүүгч эсхүл бусад нийтийн албан тушаалтны цалинд тогтмол мөнгөн дүнг уяж өгөх нь зүйтэй гэж би үзэж байна. Ингэснээр комиссын дарга болон гишүүд нь бусдаас өндөр цалин авахад үүсэж болзошгүй хурцадмал байдал болон цалингийн тодорхой бус байдлаас шалтгаалан ажил горилогчдын ажилд ороход эргэлзэж буй эргэлзээ зэрэг асуудлуудыг арилгана.
Эрүүгийн болон иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үр дүнд хураан авсан авлигатай холбоотой хөрөнгө нь комисст шууд очдог байхаар хуулийн төсөлд тусгажээ. АНУ-ын холбооны хууль болон 50 муж улсын хууль тогтоомжийн ижил төстэй заалтуудыг буруугаар ашигласан байна. Хууль сахиулах байгууллагын ажилтнууд энэ эрх мэдлээ ашиглан хөрөнгө, орлогоо нэмэгдүүлдэг. Яагаад төрийн санд хөрөнгө орж болохгүй гэж? (АНУ-ын хууль тогтоомжид дурдсан хөрөнгө хураах асуудлын талаарх эрдэм шинжилгээний хэлэлцүүлэг, АНУ-ын туршлагын талаарх олон мянган судалгаа, нийтлэлүүдийг үзэж болно.)
Хамтарсан мөрдөн шалгах ажиллагаа. Энэ талаар би сайн мэдэхгүй хэдий ч авлигын хэрэг нь ижил төрлийн бодит харилцаанаас үүдэлтэй олон гэмт хэргийн нэг бол дотоодын хууль сахиулах байгууллагатай хамтарсан мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулах талаар комиссын бүрэн эрхийг тодорхой болгох шаардлагатай гэж бодож байна. Хүн амины сэжигтэн прокурорт хахууль өгсөн эсвэл хахууль өгөхийг завдсан гэж бодъё. Үүнд Цагдаагийн байгууллага, Авлигатай тэмцэх комисс хамтарсан мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулах боломжтой байх ёстой. Хамтарсан мөрдөн шалгах ажиллагааны тухай хэсгийг хэрхэн бичсэнээс харахад хамтарсан мөрдөн шалгах ажиллагааны хэлбэрийг зөвшөөрөх эсэх нь тодорхойгүй байна.
Битүүмжилсэн хөрөнгийг хураах ажиллагаатай холбоотой ерөнхий хэллэг нэлээд хатуу санагдаж байна. Гэхдээ криптовалютын гажуудлыг харгалзан үзвэл энэ нь бүх боломжит хувилбаруудыг хамарч чадна гэдэгт би итгэлгүй байна.
Албан тушаалтнуудыг хөрөнгө, орлогоо ил болгохыг шаарддаг хэсэг нь хэд хэдэн эргэлзээ үүсгэж байна.
Хэт олон албан тушаалтныг мэдүүлэг гаргахыг шаардах нь зөв үү? Мэдүүлэг гаргагчид хэцүү дарамт болж, программын удирдлагыг илүү цаг хугацаа зарцуулсан, зардал ихтэй болгодог. Зэвсэгт хүчний бүх штабын офицерууд заавал мэдүүлэг гаргах шаардлагатай юу? Яагаад зөвхөн худалдан авалтад оролцдог хүмүүс биш юм бэ?
Хэвлэл мэдээллийн ажилтнууд мэдүүлэг гаргах шаардлага бий юу? Нийтийн албанд ажилладаггүй хүмүүсийн хувийн нууцад халдаж байна уу?
Бэлгийг ил тод болгох шаардлагагүй. АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгч Кларенс Томасын талаарх одоогийн мэдээллээс харахад бэлэг ил тод болгох журам нь төвөгтэй байж болох юм. Бэлэг нь гэр бүлийн гишүүд эсвэл ойр дотнын найз нөхдөдөө зориулсан зүйлийг агуулдаг. Эцсийн эцэст бид нийтийн албан тушаалтны төрсөн өдрөөр эхнэр, нөхөр, үр хүүхэд нь юу бэлэглэснийг мэдэх шаардлагагүй. АНУ-ын шүүгчдийн хувьд бэлэг тайлагналд үл хамаарах зүйл нь оройн хоол болон хоноглох гэх мэт "хувийн зочломтгой байдлын" бэлгүүд байна. Гэхдээ эдгээр үл хамаарах зүйлүүд нь хүчирхийллийн цонхыг нээж өгдөг. Шүүгч Томас хувийн онгоцоор дэлхийг тойрч, долоо хоногийн турш супер дарвуулт онгоцоор аялсан тухайгаа "хувийн зочломтгой байдал" гэсэн үндэслэлээр мэдүүлээгүй. Энэ алдаа нь түүний шударга байдалд эргэлзээ төрүүлсэн. Гэхдээ гэр бүл, найз нөхдөөсөө бэлэг авахгүй байх асуудал хэдий ч бэлгийг ил тод болгох талаар зарим заалт зайлшгүй шаардлагатай.
Тодруулга нь "ашиг сонирхлын зөрчил үүсгэж болзошгүй" буюу 81-р зүйлийн 2-р хэсэг дэх хөрөнгө, өр төлбөрөөр хязгаарлагдана. Би АНУ-д ийм хязгаарлалттай үндэстэн, муж байгааг мэдэхгүй, би үүнийг хийх шаардлагагүй гэж үзэж байна.
104 дүгээр зүйлд “Хувийн ашиг сонирхлын үүднээс нөлөөлөх замаар наймаалцсан” тохиолдолд долоон жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байдаг. Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцод талууд нөлөөллийн наймааг гэмт хэрэг гэж үзэхийг талуудад зөвлөсөн байдаг. Энэ нь хуучин албан тушаалтан байсан хүн шагнал авахын тулд хамтран ажиллаж байсан хүнээ гуравдагч этгээдтэй гэрээ байгуулах эсвэл бусад ашиг тусыг өгөхийг ятгаж байгаа явдал юм.
107 дугаар хэсгийн ашиг сонирхлын зөрчлийн заалтууд нь зөвхөн санхүүгийн ашиг сонирхлын зөрчлийг авч үзсэн байна. Найз нөхөд болон гэр бүлийн харилцаа нь албан тушаалтны шударга ажиллах чадварт нөлөөлдөг. Санхүүгийн зөрчил болон хамаарал бүхий этгээдтэй холбоотой асуудлын хооронд ялгаа зааг гаргаж өгөх нь төвөгтэй байдаг. Энэ тал дээр миний хувьд дээрх асуудлыг ашиг сонирхлын зөрчлөөр бус ёс зүйн дүрмээр зохицуулах нь зүйтэй гэж үзэж байна.
117 дугаар хэсэгт тусгагдсан аж ахуйн нэгжийн хариуцлагын заалтууд зөв юм шиг санагдаж байна. Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагад нэгдсэн орнуудад ажилчдаа авлига өгөх, бусад гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авахыг компаниудаас шаардаж, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлээгүй тохиолдолд компанийг торгох хандлага нэмэгдэж байна.